Σχολεία κλειστά λόγω κατάληψης˙ μαθητές αδιάφοροι με επίδοση κάτω από τη βάση˙ κοπάνες, ωριαίες αποβολές, απειθαρχία. Όταν οι καθηγητές σε πρόσφατη συνεδρίαση του σχολικού συλλόγου αποποιηθήκαμε κάθε ευθύνη για τα ποικίλα προβλήματα των μαθητών σκέφτηκα ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα έτσι όπως φαίνονται και ότι οι μαθητές τελικά μπορεί να είναι τα θύματα στο θέατρο του παραλόγου.Η ευθύνη των παιδαγωγών είναι μεγάλη καθώς καθίστανται τα ζωντανά πρότυπα για τους νέους! Το σπουδαιότερο μάθημα ζωής για τα παιδιά είναι ο τρόπος που συμπεριφέρονται οι μεγάλοι, γιατί αυτά ως μιμητικά όντα θα απορροφήσουν οτιδήποτε καλό η οτιδήποτε κακό λάβουν από τους μεγαλυτέρους τους. Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί ότι η ψυχή του παιδιού είναι εύπλαστη σαν το κερί, το οποίο μπορεί να πάρει τη μορφή που εμείς θέλουμε να του δώσουμε. Συνεπώς, όποιος θέλει να παιδαγωγήσει ορθά και αλάνθαστα τους νέους απαραίτητη προϋπόθεση είναι να παιδαγωγήσει πρώτα τον εαυτό του! Από τη στιγμή που οι δάσκαλοι η οι γονείς δεν μπορούν να αποβάλλουν κάποια πάθη τους δεν έχουν και το δικαίωμα να ζητούν από τα παιδιά να τα αποβάλλουν εκείνα. Σε αυτή την περίπτωση όχι μόνο πειστικοί δεν γίνονται αλλά καταντούν και αξιογέλαστοι!
Η εύκολη λύση είναι να θεωρούμε τα παιδιά κακομαθημένα και κακοαναθρεμμένα για να φύγει άνετα η ευθύνη από πάνω μας. Ποιοί όμως έδωσαν αυτή την κακή ανατροφή; Μήπως εμείς οι ίδιοι; Μήπως γι’ αυτό μας απορρίπτουν οι νέοι; Επειδή δεν τηρούμε αυτά που τους διδάσκουμε; Μήπως υπάρχει ασυνέπεια στα λόγια και στα έργα μας; Η αντίδραση του νέου ανθρώπου μόνο έτσι εξηγείται, όταν βλέπει ότι αυτό που πριν λίγο πολύ όμορφα του διδάξαμε με τα λόγια και την πειθώ μας μέσα σε μία στιγμή το ακυρώσαμε με μία απρεπή συμπεριφορά μας. Ο εκπαιδευτικός αποτελεί πρότυπο πολλών μορφών συμπεριφοράς και ταυτόχρονα καθίσταται παράγοντας που αντιπροσωπεύει στη συνείδηση των μαθητών την κοινωνική πραγματικότητα και συμβολίζει τις αξίες της κοινωνίας στην οποία ζουν. Τα παιδιά από τη φύση τους είναι καλά και αγαθά και διψούν για γνώση, αγάπη, κατανόηση και γαλήνη, όταν όμως αυτές τις αρετές που εμείς διατυμπανίζουμε ότι κατέχουμε, δεν τις εφαρμόζουμε στην πράξη, τότε τα απογοητεύουμε και καταρρακώνουμε την ευαίσθητη ψυχή τους. Το αποτέλεσμα είναι η αντίδρασή τους, η οποία μπορεί να είναι λεκτική, σωματική η και αυτοκαταστροφική. «Ο μη ποιών και διδάσκων αναξιόπιστός εστιν εις ωφέλειαν», σημειώνει ο Μ. Βασίλειος (PG 30, 497).
Η σημαντικότερη διάσταση που δίδoυν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας στην παιδαγωγία των νέων δεν είναι άλλη από τη θεολογική, που δυστυχώς δεν έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από τους σύγχρονους παιδαγωγούς. Βέβαια ο προσανατολισμός προς το Θεό στις ημέρες μας χαρακτηρίζεται οπισθοδρομικός και απαρχαιωμένος από τους «εκσυγχρονιστές» της παιδείας μας, καθώς θεωρούν ότι έρχεται σε αντίθεση με τα απαραβίαστα θρησκευτικά δικαιώματα κάθε ανθρώπου. Η προτροπή του Απ. Παύλου: «εκτρέφετε τα τέκνα υμών εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» (Εφ. 6, 4), προφανώς δεν εισακούγεται από τους σύγχρονους «αναμορφωτές» της παιδείας. Το πιο εύκολο, δηλαδή αυτό που συμβουλεύει ο Απ. Παύλος, δεν τηρείται˙ αντ’ αυτού αναλίσκονται οι παιδαγωγοί σε περίπλοκες, κουραστικές και χρονοβόρες διαδικασίες για να προσπαθήσουν, και πολλές φορές επί ματαίω, να διδάξουν ήθος στους νέους και να αντιμετωπίσουν την παραβατική συμπεριφορά. Εάν όμως δεν διδάξουν τη διδασκαλία του Χριστού που είναι ο απόλυτος παιδαγωγός και κατέχει την τέλεια διδασκαλία τι ήθος θα προσφέρουν;
Το σφάλμα των παιδαγωγών είναι ότι βλέπουν τα παιδιά ως άτομα και όχι ως εικόνες Θεού, βλέπουν τα φαινόμενα και όχι τα κρυπτόμενα, προσπαθούν να μορφώσουν τους νέους και όχι να τους μεταμορφώσουν! Στη σύγχρονη παιδαγωγική όλοι μιλούν για το μαθητοκεντρικό μοντέλο, (σε αντίθεση με το παλαιότερο δασκαλοκεντρικό), σε αυτό η Εκκλησία μας αντιπροτείνει το χριστοκεντρικό μοντέλο, βάσει του οποίου η αγωγή θα τελεσφορήσει ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα, προπάντων λυτρωτικά για μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς!
Σωτήρης Κόλλιας