Ὅταν κάποιος βρίσκεται σὲ κρίση, πειρασμούς καί δυσκολίες ἔρχεται ἀντιμέτωπος κατάματα μὲ τὴν ἀλήθειά του. Δύσκολη ἡ ὥρα ἐκείνη! Τότε ἀκριβῶς καταλαβαίνεις ὅτι μίλησες πολύ, πώς εἶπες μεγάλα λόγια κι ὁ νοῦς σου ρέμβαζε σὲ χωράφια τῆς φαντασίας καί τοῦ ψέματος. Τότε ὅλα ὅσα εἶπες, ὅσα σκέφτηκες καὶ ὅσα φαντάστηκες ἔρχονται νὰ σὲ κρίνουν, νὰ σὲ ντροπιάσουν. Μεγάλος ὁ ἐσωτερικὸς πόνος ὅταν ἡ πίστη σου δὲν μεταβάλλεται σέ τρόπο ζωῆς. Τότε ἤ θά χάσεις τὴν πίστη σου ἤ θά πρέπει νά κάνεις τό ἑπόμενο βῆμα.
Στήν σύγχρονη ἐποχή ἀπωθοῦμε τὸν θάνατο, γιατί τόν φοβόμαστε. Αὐτὴ μας ἡ στάση ἐξηγεῖ καὶ τὴν παρακμή μας. Πάντα ὁ θάνατος ἦταν πηγὴ ζωῆς˙ ἐφαλτήρια δύναμη πολιτισμοῦ καὶ ἤθους. Προσθέτουμε καθημερινὰ στὸ ψέμα ποὺ κατασκευάσαμε, τήν μανία μας γιά καταναλωτισμὸ, βόλεμα, ἡδονή, γκρίνια καὶ ἀθροίζουμε κατάθλιψη, ἄγχος, κενό, κόλαση.
Μιλᾶ ἡ παράδοσή μας γιά τὴν ἀρετή τῆς μνήμης τοῦ θανάτου. Πόσο ὄμως (λαϊκοί καὶ μοναχοὶ) μετέχουμε σ’ αὐτὴ τὴν παράδοση; Πόσο αὐτὴ νοηματοδοτεῖ τὴν ζωή μας; Πόσο ἐννοοῦμε αὐτὰ ποὺ λέμε καὶ τά κάνουμε πράξη; Ὁ πειρασμὸς ἔρχεται νὰ μας ξυπνήσει ἀπὸ τὸν πνευματικὸ θάνατο, νὰ μας ἀνακαινίσει, νὰ δώσει λόγο στὴν ὕπαρξή μας. Δὲν στέλνει ὁ Θεὸς πειρασμοὺς, τοὺς ἐπιτρέπει νά συμβοῦν μήπως καί καταλάβουμε τήν ἀστοχία μας. Λἐει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ : «Κύριε, ἄν δὲν ταπεινωθοῦμε, δὲν πρόκειται νὰ σταματήσεις ἐσὺ νὰ μᾶς ταπεινώνεις».
Σύμφωνα μέ τούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ζωὴ γίνεται θάνατος, ὥστε ὁ θάνατος νὰ γίνει ζωή. Στὸ Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχει κάπου μιά ἐπιγραφὴ πού λέει πώς «ἄν πεθάνεις πρὶν πεθάνεις, δὲν θὰ πεθάνεις ὅταν πεθάνεις» κι αὐτό μᾶς φέρνει ἀμέσως στό νοῦ τὰ λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «ἐὰν γίνουμε μέτοχοι τοῦ θανάτου Του καὶ τῆς ἀναστάσεώς Του θὰ γίνουμε» (Ρωμ. 6,5).
Στὸ πρόσωπο τοῦ Κώστα μόλις εἶχαν ἀρχίσει νὰ βγαίνουν τὰ γένια, μετὰ ἀπὸ καιρὸ δοκιμασίας σὲ κάποιο μοναστήρι. Τὴν ἑπόμενη μέρα θὰ γινόταν καλόγερος καὶ ἔλεγε σὲ ὅποιον συναντοῦσε: «αὔριο ὀ Κώστας θὰ πεθάνει». Νικᾶμε τὸν θάνατο μιμούμενοι τὸν Χριστὸ στὸν σταυρὸ καί στὴν ἀγάπη. Σκοτώνοντας τὸν ἁμαρτωλό μας ἐαυτό, σκοτώνουμε τὰ πάθη, τὴν ἰδιοτροπία μας, τὴν αὐτονομία μας καὶ ξεκινᾶμε τὸ πιὸ δύσκολο ἄθλημα, αὐτὸ τῆς ἀγάπης, τῆς περιχώρησης τῶν ἄλλων.
Σπουδὴ στὸ θάνατο ἡ μοναστικὴ ζωή, σπουδὴ στὸν θάνατο ἡ ζωὴ κάθε χριστιανοῦ. Ὁ πατὴρ Ἰσαὰκ ἀγκομαχοῦσε. Οἱ βροχὲς φέτος ἦρθαν νωρὶς καὶ δὲν εὶχαν ἀκόμη τρυγήσει τὰ σταφύλια. Ἦρθαν τὰ λόγια τοῦ ἀδελφοῦ νὰ τὸν καθησυχάσουν: «ἔχει ὁ Θεὸς, ἤρθαμε γιὰ νὰ πεθάνουμε». Φόβος, ἄγχος, ἐμπαθεῖς καταστάσεις, ὄλα προκαλοῦν τὸν θάνατο καὶ μπορεῖ νὰ τὰ ὑπερβεῖ μόνον ὁ θάνατος, ποὺ εἶναι ζωή.
Ὁ παπα-Πολύκαρπος μας ξενάγησε στὴ βιβλιοθήκη. Ἄνοιξα ἕνα βιβλίο. Ἄρχισα νὰ τὸ φυλλομετρῶ ἀπὸ τὸ τέλος, ὅπως συνηθίζω. Τὸ βλέμμα μου καρφώθηκε στὴν τελευταῖα σελίδα: «ἐγράφη διὰ χειρὸς Δαμασκηνοῦ μοναχοῦ, ἡ μὲν χεὶρ ἡ γράψασα, γίνεται χῶμα, τὰ δὲ γραφέντα μένουσιν, εἰς ἅπαντα αἰῶνα». Καὶ πῶς νὰ μὴν μνημονεύσεις τὸν καλλιτέχνη ποὺ δημιουργοῦσε χωρὶς νὰ ὑπογράφει, τὴν ἐποχὴ ποὺ οἱ ἄνθρωποι ξεφτιλίζονται γιὰ λίγη δημοσιότητα. Ἀκτήμονες κάποιοι μοναχοὶ ἔχουν μόνη περιουσία δύο μέτρα γῆς, τὸν τάφο τους καὶ στὶς κηδεὶες εὔχονται: «καὶ στὰ δικὰ μας». Πολλοὶ ἀσκητὲς ἔφτιαχναν τὸν τάφο τους πρὶν τὴν κοιμησή τους καὶ φρόντιζαν τὰ τῆς κηδείας τους χρόνια πρὶν αὐτὴ ἔρθει.
Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ὁδηγεῖ στήν ἀλήθεια, στήν ὄντως ζωή, ἀπελευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό το ὑπαρξιακό ψέμα καί τόν πνευματικό θάνατο. Κι ἄν κάποιοι μοναχοί, κληρικοί ἤ λαϊκοί τό ξεχνοῦμε αὐτό καί ἡ ζωή μας ἔχει ἀναντιστοιχία μέ τά λόγια μας, ἐλπίζουμε πώς ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, θά μᾶς ὁδηγήσει καί πάλι στόν σωστό δρόμο. Ἀμήν...
Μιλᾶ ἡ παράδοσή μας γιά τὴν ἀρετή τῆς μνήμης τοῦ θανάτου. Πόσο ὄμως (λαϊκοί καὶ μοναχοὶ) μετέχουμε σ’ αὐτὴ τὴν παράδοση; Πόσο αὐτὴ νοηματοδοτεῖ τὴν ζωή μας; Πόσο ἐννοοῦμε αὐτὰ ποὺ λέμε καὶ τά κάνουμε πράξη; Ὁ πειρασμὸς ἔρχεται νὰ μας ξυπνήσει ἀπὸ τὸν πνευματικὸ θάνατο, νὰ μας ἀνακαινίσει, νὰ δώσει λόγο στὴν ὕπαρξή μας. Δὲν στέλνει ὁ Θεὸς πειρασμοὺς, τοὺς ἐπιτρέπει νά συμβοῦν μήπως καί καταλάβουμε τήν ἀστοχία μας. Λἐει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ : «Κύριε, ἄν δὲν ταπεινωθοῦμε, δὲν πρόκειται νὰ σταματήσεις ἐσὺ νὰ μᾶς ταπεινώνεις».
Σύμφωνα μέ τούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ζωὴ γίνεται θάνατος, ὥστε ὁ θάνατος νὰ γίνει ζωή. Στὸ Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχει κάπου μιά ἐπιγραφὴ πού λέει πώς «ἄν πεθάνεις πρὶν πεθάνεις, δὲν θὰ πεθάνεις ὅταν πεθάνεις» κι αὐτό μᾶς φέρνει ἀμέσως στό νοῦ τὰ λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «ἐὰν γίνουμε μέτοχοι τοῦ θανάτου Του καὶ τῆς ἀναστάσεώς Του θὰ γίνουμε» (Ρωμ. 6,5).
Στὸ πρόσωπο τοῦ Κώστα μόλις εἶχαν ἀρχίσει νὰ βγαίνουν τὰ γένια, μετὰ ἀπὸ καιρὸ δοκιμασίας σὲ κάποιο μοναστήρι. Τὴν ἑπόμενη μέρα θὰ γινόταν καλόγερος καὶ ἔλεγε σὲ ὅποιον συναντοῦσε: «αὔριο ὀ Κώστας θὰ πεθάνει». Νικᾶμε τὸν θάνατο μιμούμενοι τὸν Χριστὸ στὸν σταυρὸ καί στὴν ἀγάπη. Σκοτώνοντας τὸν ἁμαρτωλό μας ἐαυτό, σκοτώνουμε τὰ πάθη, τὴν ἰδιοτροπία μας, τὴν αὐτονομία μας καὶ ξεκινᾶμε τὸ πιὸ δύσκολο ἄθλημα, αὐτὸ τῆς ἀγάπης, τῆς περιχώρησης τῶν ἄλλων.
Σπουδὴ στὸ θάνατο ἡ μοναστικὴ ζωή, σπουδὴ στὸν θάνατο ἡ ζωὴ κάθε χριστιανοῦ. Ὁ πατὴρ Ἰσαὰκ ἀγκομαχοῦσε. Οἱ βροχὲς φέτος ἦρθαν νωρὶς καὶ δὲν εὶχαν ἀκόμη τρυγήσει τὰ σταφύλια. Ἦρθαν τὰ λόγια τοῦ ἀδελφοῦ νὰ τὸν καθησυχάσουν: «ἔχει ὁ Θεὸς, ἤρθαμε γιὰ νὰ πεθάνουμε». Φόβος, ἄγχος, ἐμπαθεῖς καταστάσεις, ὄλα προκαλοῦν τὸν θάνατο καὶ μπορεῖ νὰ τὰ ὑπερβεῖ μόνον ὁ θάνατος, ποὺ εἶναι ζωή.
Ὁ παπα-Πολύκαρπος μας ξενάγησε στὴ βιβλιοθήκη. Ἄνοιξα ἕνα βιβλίο. Ἄρχισα νὰ τὸ φυλλομετρῶ ἀπὸ τὸ τέλος, ὅπως συνηθίζω. Τὸ βλέμμα μου καρφώθηκε στὴν τελευταῖα σελίδα: «ἐγράφη διὰ χειρὸς Δαμασκηνοῦ μοναχοῦ, ἡ μὲν χεὶρ ἡ γράψασα, γίνεται χῶμα, τὰ δὲ γραφέντα μένουσιν, εἰς ἅπαντα αἰῶνα». Καὶ πῶς νὰ μὴν μνημονεύσεις τὸν καλλιτέχνη ποὺ δημιουργοῦσε χωρὶς νὰ ὑπογράφει, τὴν ἐποχὴ ποὺ οἱ ἄνθρωποι ξεφτιλίζονται γιὰ λίγη δημοσιότητα. Ἀκτήμονες κάποιοι μοναχοὶ ἔχουν μόνη περιουσία δύο μέτρα γῆς, τὸν τάφο τους καὶ στὶς κηδεὶες εὔχονται: «καὶ στὰ δικὰ μας». Πολλοὶ ἀσκητὲς ἔφτιαχναν τὸν τάφο τους πρὶν τὴν κοιμησή τους καὶ φρόντιζαν τὰ τῆς κηδείας τους χρόνια πρὶν αὐτὴ ἔρθει.
Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ὁδηγεῖ στήν ἀλήθεια, στήν ὄντως ζωή, ἀπελευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό το ὑπαρξιακό ψέμα καί τόν πνευματικό θάνατο. Κι ἄν κάποιοι μοναχοί, κληρικοί ἤ λαϊκοί τό ξεχνοῦμε αὐτό καί ἡ ζωή μας ἔχει ἀναντιστοιχία μέ τά λόγια μας, ἐλπίζουμε πώς ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, θά μᾶς ὁδηγήσει καί πάλι στόν σωστό δρόμο. Ἀμήν...ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΤΑΚΗΣ ΤΛΟΥΠΑΣ, 1969, ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ: Γ. ΝΤ.
ΚΕΙΜΕΝΟ: Γ. ΝΤ.