Το Άγιον Όρος, χτες και σήμερα

Ἀρχιμ. Βασίλειος Ἰβηρίτης



Άκουσα μια ομιλία για τη βυζαντινή ιστορία, τη θεολογία και τη ζωή εκείνης της εποχής. Έκανε λόγο για τις περιπέτειες των βυζαντινών μελετών και για το πως αντιμετωπίστηκε το Βυζάντιο από πολλούς. 
Μια στιγμή μίλησε λίγο για το Άγιον Όρος. Είπε ότι εκεί ζη ένας ολόκληρος κόσμος που κατάγεται από τη βυζαντινή εποχή. 
Αυτό με συγκίνησε βαθιά. Είπε κάτι ελάχιστο· και δεν είπε τίποτε επιπόλαιο. Είπε κάτι και σιώπησε. 
Μέσα μου αναστήθηκε όλο το Άγιον Όρος, όσιο, φωτεινό και ανοιχτό να μας δέχεται όλους με τον τρόπο του. Και να στέλνη την ευλογία του σε όλο τον κόσμο με τη ζωή του. 
Δηλαδή αυτή η σύντομη αποστροφή μου θύμισε όλη την ιστορία των τελευταίων δεκαετιών από την εποχή που γιορτάστηκε η χιλιετηρίδα της Μεγίστης Λαύρας (1963).
Τότε κάτι ψάχναμε. Κάτι ζητούσαμε. Κάποιες πόρτες κτυπούσαμε. 
Η αναζήτησι και η περιπλάνησι μας έφερε και στο Άγιον Όρος. Ήταν κάτι απόμακρο, περιφρονημένο και υπό κατάρρευσι. Αλλά έσωζε την αλήθεια των λόγων του Πικιώνη, ότι το κλασικό κτίσμα έχει ωραία ερείπια. 
Από το φθειρόμενο Όρος διέκρινες να αναδύεται μια ευωδία ουράνια και μια μυστική παρουσία που δεν παρέρχεται. Μιλά ήρεμα και ξεκάθαρα στην ψυχή του ανθρώπου για τα σοβαρά και αΐδια· όχι για τα πρόσκαιρα και εφήμερα. 
Επί πολλές δεκαετίες είχαμε περιφρονήσει το Άγιον Όρος. Το θεωρήσαμε κάτι ξεπερασμένο. Γι' αυτό είχε βγη από το πρόγραμμα των σπουδών και της ζωής μας. 
Όταν όμως το πλησιάσαμε, άρχισε να μας μιλά ατέλειωτα εν σιγή και να λέη την αλήθεια που δεν είχαμε ακούσει. Βρήκαμε κάτι ήρεμο που μας συγκλόνισε· και μια αίγλη άδυτη, ένα δυναμισμό κεκρυμμένο, μια επανάστασι που ξεπερνά την επανάστασι και φτάνει στην Ανάστασι. Χαρίζει την ανάπαυσι του Πνεύματος. Αυτή η ανάπαυσι έρχεται από μακρυά και απευθύνεται στους μακρινούς. 
Το Άγιον Όρος, το άφωνο και περιφρονημένο, το ζήσαμε ως την ψυχή του Βυζαντίου. Μας δίδαξε αυτό που πολλοί θέλησαν να μας κρύψουν (ίσως γιατί το αγνοούσαν). Ότι υπάρχει ζωή που ξεπερνά το θάνατο. Κατακλύζεσαι από αιωνιότητα.
Νοιώθεις ότι αυτοί που θέλουν να σε θάψουν, σου κάνουν καλό. Η μεγάλη επανάστασι γίνεται εν σιγή ασταμάτητα. Το αληθινό τιμάται περιφρονούμενο. Το δίκαιο δικαιώνεται αδικούμενο. Η ζωή ανίσταται εκ του τάφου, σταυρουμένη και θαπτομένη. Δεν παραπονιέσαι για τίποτε. Ευγνωμονείς για όλα. 
Ζώντας εδώ σπουδάζεις ιστορία, ανθρωπολογία, θεολογία και το ξεπέρασμά τους.
Χαίρεσαι την περιφρόνησι. Τα ανθρώπινα καλά λόγια λένε ψέματα. Μένεις εδώ και επισκέπτεσαι την οικουμένη. 
Γνωρίζεις την Πόλι, την Βασιλεύουσα του μαρτυρίου και της αδύτου δόξης.
Πολλοί πονούν ανθρώπινα για τη σημερινή κατάστασι και κλαίνε. Άλλοι χαίρονται και λένε: να λείψουν και οι λίγοι Ρωμηοί που βρίσκονται στην Πόλι για να τελειώση αυτός ο μύθος.
Από εδώ (τον κόσμο των εσχάτων) τα πλησιάζεις διαφορετικά. Δεν εξαντλείται η ζωή του ανθρώπου και της ιστορίας μέσα σ' αυτά που βλέπεις και παρατηρείς. Νοιώθεις ότι το μυστήριο της ζωής αρχίζει από το άναρχο και κατευθύνεται στο ατελεύτητο. Μέσα στη Θεία Λειτουργία ανοίγονται άλλοι ορίζοντες. Μέσα στην ιερουργία της Μεγάλης Εβδομάδος, που καταλήγει στην έκρηξι της Αναστάσεως, ζης ασχολίαστα το πέρασμα όλης της ιστορίας: την τραγωδία των συμφορών της ανθρωπότητος· τη χαρά που γεννάται από τον πόνο και τη ζωή που ανασταίνεται από τον Τάφο. Το μήνυμα που απευθύνεται σε όλους είναι: ο θάνατος τεθανάτωται. Και νεκρός ουδείς επί μνήματος. Άλλος δεσπόζει των επουρανίων και των επιγείων. 
Όπως τώρα έρχονται πολλοί νέοι απ' όλο τον κόσμο στο Άγιον Όρος ως προσκυνητές η δόκιμοι μοναχοί, κάτι που δεν γινόταν παλαιά, το ίδιο έρχονται νέοι επίσκοποι από το Πατριαρχείο όχι μόνο ως απεσταλμένοι για συγκεκριμένη εκκλησιαστική διακονία, αλλά ως προσκυνητές του ιερού τούτου τόπου, που είναι η πνευματική ενδοχώρα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Ενώ πέρασε η πολυεθνική αυτοκρατορία του Βυζαντίου, μένει η οικουμενική αυτοκρατορία του κάλλους και της αγάπης που ουδέποτε εκπίπτει. 
Μένει η λειτουργική θεολογία που μας κληροδότησε το Βυζάντιο. Αυτή είναι η ακαταίσχυντη ελπίδα και ζωή, που ελευθερώνει και ενώνει όλους μας.
Γι' αυτό το σύντομο τούτο κείμενο αφιερώνεται στους νέους αρχιερείς του Οικουμενικού Θρόνου και ιδιαίτερα στον σεβασμιώτατο Σεβαστείας Δημήτριο, που συμπληρώνει αυτές τις μέρες εικοσιπέντε χρόνια αρχιερωσύνης και είναι γνωστός στο Άγιον Όρος όχι μόνο ως επίλεκτο μέλος πατριαρχικών εξαρχιών, αλλά και ως ο αγαπητός εν Χριστώ αδελφός που έρχεται, ζη μαζί μας, ως προσκυνητής.
Και η ιστορία συνεχίζεται. Ο Αναστημένος Χριστός κυκλοφορεί ακατάπαυστα σε ολόκληρο τον κόσμο. 
Δεν είναι ποιός κρατά την Αγία Σοφιά κλειστή αλλά ποιός τη βλέπει αενάως λειτουργούσα υπέρ της οικουμένης.